Donation

Your total amount is : 5.00 (Currency: USD)

 

FREE ILHAM TOHTI

 

My ideals and the career path

I was born in 1969 into a Uighur family in Atush City, Kizilsu Kirghiz Autonomous Prefecture, Xinjiang Uighur Autonomous Region (XUAR). I grew up in a government employee residential compound where Uighurs and Hans lived together. My grandfather’s generation was illiterate, but ...[Full text]
 

A Conference on Uyghur crisis and professor Ilham Tohti

Two days before announce the European “Václav Havel Human Rights Prize” 2019,  a “Conference on Uyghur crisis and professor Ilham Tohti” held in Utrich, Netherland, organised by Ilham Tohti Institute … [Full]
 

Interview With Ilham Tohti by Tsering Woeser on 1st Nov 2009

 

Categories

 

Archives

 

Login

 
 

UYGHURCHE

 
  • ئۇيغۇر بىز تور بېكىتى ئەسلىگە كەلتۇرۇلدى

    ئىلھام توختى ئەپەندىم ئۆز قولى بىلەن قۇرغان ئۇيغۇر بىز تورى، ئىلھام توختى باشلىق بىر قىسىم ئۇيغۇر زىيالىلىرىنىڭ ئۇيغۇر خەلقىنىڭ ئاۋازىنى پۈتۈن خىتايغا، بۇ ئارقىلىق دۇنيا ئاخبارات ۋاستىلىرىغا ئاڭلىتىدىغان، ئۇيغۇر خەلقىنىڭ ھەق-ھوقۇقلىرى ئۈچۈن، چەكلىك ئىمكان ئىچىدە، قەلەم بىلەن كۈرەش قىلغان ئەڭ ئالدىنقى سەپ ئىدى. بۇ تور بېكىتى 2014-يىلى يانۋار ئىلھام توختى ئەپەندىم قولغا ئېلىنغىچە نەچچە قېتىم تاقىلىپ، نەچچە قېتىم ئېچىلىپ، قاراڭغۇلۇق قاپلىغان خىتاي ئىنتېرنېت تورىدىكى خەلقىمىزگە يول كۆرسەتكۈچى، ئۈمىت بېغىشلىغۇچى نۇرلۇق ماياك بولۇپ كەلگەن. بۇ تور بېكىتىگە يەرگە ئىلھام توختى ئەپەندىم باشلىق ئۇيغۇر زىيالىلىرىنىڭ ئۇيغۇر خەلقىنىڭ ھەق-ھوقۇقلىرى ئۈچۈن، قورقماستىن، دادىللىق بىلەن يازغان ئوتلۇق يازمىلىرى، نەزەرىيىۋى تەتقىقات ۋە ئىزدىنىشلىرى، ئىنتېرنېت دۇنياسىدىن توپلىغان ئۇيغۇرلارغا مۇناسىۋەتلىك سىياسىي، ئىقتىسادىي، ئىجتىمائىي، مەدەنىيەت ۋە ھەر ساھەگە ئائىت قىممەتلىك يازمىلار توپلانغان. ئىلھام توختى ئەپەندىمنىڭ بۇ قىممەتلىك مەنىۋى مىراسىنى، خەلقىمىز ۋە ئىلھام توختى تەتقىقاتى بىلەن شۇغۇللانغۇچىلارنىڭ پايدىلىنىشغا سۇنۇش ئۈچۈن، ئىلھام توختى ئىنىستىتۇتىمىز ئامېرىكادىكى كومپۇتېر مۇتەخەسسىسى ئابلىز مەخسۇت ئەپەندىمنىڭ باشچىلىغىدا بىر گۇرۇپپا پىدائىي يىگىت-قىزلىرىمىزنى تەشكىللەپ، يېرىم يىلغا يېقىن ۋاقىت تىرىشىش ئارقىلىق بۇ تور بېكەتتىكى ئاساسلىق ماقالىلارنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش خىزمىتىنى مۇۋەپپىقىيەتلىك تاماملىدى. ئەسلىگە كەلتۈرۈلگەن ماقالە جەمئىي 3533 پارچە بولۇپ، 2006-يىلىدىن 2013-يلىغىچە بولغان ئارىلىقتا «ئۇيغۇر بىز» تور بېكىتىدە ئېلان قىلغان تۈرلۈك تېمىدىكى ماقالىلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ئەسلىگە كەلتۈرۈشتە تور ئارخىۋى تور بېكىتىدە ساقلىنىپ قالغان، ئۇيغۇر بىز تور بېكىتىگە ئائىت ماتىرىياللار ئاساس قىلىنغان بولۇپ، بەزى ماقالىلارنىڭ مۇناسىۋەتلىك رەسىملىرىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش مۈمكىن بولمىدى، يەنە ئاز ساندىكى بىر قىسىم يازمىلارنى تولۇق پېتى ئەسلىگە كەلتۈرەلمىدۇق. شۇنداقتىمۇ بۇ ھازىرغىچە، بىر قەدەر تولۇق بولغان ئۇيغۇر بىز تور بېكىتىنىڭ كۆپەيتىلگە بىر نۇسخسى بولۇپ ھېساپلىنىدۇ. بۇ مۇناسىۋەت بىلەن ئىنىستىتۇتىمىز ئابلىز مەخسۇت باشلىق پىدائىي يىگىت-قىزلىرىمىزنىڭ جاپالىق ئەجرىگە رەھمەت ئېيتىدۇ. خەلقىمىزنىڭ يېڭى ئۇيغۇر بىز تور بېكىتىنىدىن ئۈنۈملۈك پايدىلىنىشىنى، مۇددەتسىز قاماق جازاسىغا ھۆكۈم قىلىنىپ، 6 يىلدىن بېرى ختاي تۈرمىسىدە ناھەق ئازاپ تارتىۋاتقان ئىلھام توختى ئەپەندىمنى بالدۇرراق قۇتۇلدۇرۇپ چىقىش ئۈچۈن ئىنىستىتىمىز بىرلىكتە ھەرىكەت قىلىشنى ئۈمىت قىلىدۇ.ئەسلىگە كەلتۈرۈلگەن يېڭى ئۇيغۇر بىز تور بېكىتىنىڭ تور ئادرېسى: https://www.uyghurbiz.org ئىنىستىتۇتىمىز خەلقىمىزنىڭ يېڭى «ئۇيغۇر بىز» تور بېكىتىنى ياخشىلاش ھەققىدىكى […]

     
  • ئىلھام توختى ئىنستىتۇتىنىڭ نىشانى

    ئىلھام توختى ئىنستىتۇتى (ITI) ئاممىۋىي تەشكىلات بولۇپ، ناھەق تۈرمىگە قامالغان ئۇيغۇر ئاكادېمىكى پروفېسسور ئىلھام توختىنىڭ نامىغا قۇرۇلغان. ئىلھام توختى خىتاي ھۆكۈمىتى تەرىپىدىن تۈرمىگە سولىنىشتىن بۇرۇن، ئۇيغۇرلار بىلەن خىتايلار ئارىسىدىكى زىددىيەتنى تىنچلىق ۋە دىئالوگ ئارقىلىق ھەل قىلىش، ئۇيغۇرلارنىڭ قانۇن ئالدىدىكى كەمسىتىلمىگەن باراۋەر  پۇقرالىق ھوقۇقىنى قانۇنىي كاپالەتكە ئىگە قىلدۇرۇش، كۆپ سانلىقنى ئىگىلەيدىغان خىتاينىڭ خەن پۇقرالىرى بىلەن قانۇنى ئالدىدا تەڭ باراۋەر ھوقۇقلاردىن بەھرىمەن بولۇشىنى ئىشقا ئاشۇرۇش، شۇنداقلا خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇيغۇرلار ئۈستىدىن يۈرگۈزلىپ كېلىنىۋاتقان ئىرقىچىلىق، تەڭسىزلىك، ئادالەتسىزلىكلەرنى، ھوقۇق دەپسەندىچىلىكلىرىنى خىتاي خەلقىگە ۋە دۇنياغا ئاڭلىتىش يولىدا تۈرلۈك تەتقىقات ۋە ئاكتىپ ئاممىۋىي پائالىيەتلەرنى ئېلىپ بارغان ئىدى.  ئىلھام توختى ئەپەندى ھاياتىنىڭ خەۋپكە ئۇچرىشىغا قارىماي، خىتاي ھۆكۈمىتىگە ئۆزىنىڭ تەكلىپ ۋە پىكىرلىرىنى دادىللىق بىلەن سۇنغان. ئەپسۇسلىنارلىقى، ئۇ 2014-يىلى خىتاي ھۆكۈمىتى تەرىپىدىن ئادالەتسىز سوتقا تارتىلىپ، ئۆمۈرلۈك قاماق جازاسىغا ھۆكۈم قىلىندى.   ئىنستىتۇتىمىز پروفېسسور ئىلھام توختىنى قۇتۇلدۇرۇش ۋە ئۇنىڭ ئۇيغۇر خەلقىنىڭ ھەق – ھوقۇق دەپسەندىچىلىكلىرى ئۈستىدە ئېلىپ بارغان ئىلمىي ئەمگەكلىرىنى، جىددىي ۋە تەخىرسىز بولۇۋاتقان ئۇيغۇرلار مەسىلىسىنى تىنچلىق ئۇسۇلى بىلەن ھەل قىلىش چارىسىنى تېپىپ چىقىش ۋە ئەمەلگە ئاشۇرۇش يولىدا قىلغان خىزمەتلىرىنى دۇنياغا بىلدۈرۈش، شۇنداقلا، ئۇنىڭ تەتقىقاتلىرىنى داۋاملاشتۇرۇش ئۈچۈن خىزمەت قىلىدۇ؛ ئىنستىتۇتىمىز ئۇيغۇرلارنىڭ بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى ئىنسان ھەقلىرى باياناتنامىسى ۋە خەلقئارا قانۇندا بەلگىلەنگەن بارلىق  ھەق – ھوقۇقلىرىنىڭ بۇزغۇنچىلىققا ئۇچراش ئەھۋاللىرى ئۈستىدە ئىزدىنىش، تەكشۈرۈش ۋە خەلقئارا جامائەتكە ئاشكارىلاش قاتارلىق خىزمەتلىرىنى پائال تۈردە ئېلىپ بارىدۇ؛ ئىلھام توختى ئەپەندىم قۇرغان «ئۇيغۇر بىز» تور بېكىتىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش ۋە بۇ تور بېكەتكە قويۇلغان مۇناسىۋەتلىك ماتېرىياللارنى ئېنگلىزچە ۋە ئۇيغۇرچە تەرجىمە قىلىپ، تەتقىقاتچىلار ۋە ئۇيغۇر خەلقىنىڭ پايدىلىنىش ئۈچۈن تەقدىم قىلىنىدۇ؛  ئىلھام توختىنىڭ ھاياتى ۋە ئىش –پائالىيەتلىرى ھەققىدە مەخسۇس كىتاب ۋە ژۇرناللارنى نەشىر قىلىپ، دۇنيانىڭ ئىلھام توختىنى ۋە نۆۋەتتىكى جىددى بولۇۋاتقان «ئۇيغۇر قىرغىنچىلىقى» تراگېدىيەسىنى چۈشىنىشى ئۈچۈن كۆۋرۈكلۈك رول ئوينايدۇ. ئۇيغۇرلار ۋەزىيىتىگە دائىر ئەڭ ئىشەنچلىك ئۇچۇر مەنبەسى بولۇش بىلەن بىرگە، ئۇيغۇرلار ھەققىدىكى ئەڭ يېڭى تەتقىقات ۋە مەلۇماتلارنى دۇنياغا سۇنۇشنى نىشان قىلىدۇ.

     
  •  
  • ئۇيغۇر ئاكادېمىيىسىنىڭ ئىنىستىتۇتىمىز ئۈستىدىكى رەددىيە باياناتىنى تور بېتىدىن ئۆچۈرۋەتكەنلىكى ھەققىدە

    ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم ئەزىز ۋەتەنداشلار! ئىلھام توختى ئىنستىتۇتى 2020-يىلى 27-ئاپرىل ئۆزىنىڭ قۇرۇلۇش باياناتىنى ئېلان قىلغاندىن كېيىن، ئۇيغۇر ئاكادېمىيىسى رەددىيە باياناتى ئېلان قىلغان ئىدى. بىز ئىلھام توختى ئىنستىتۇتى بۇ مەسىلىگە جىددىي قاراپ، بۈگۈنكى ۋەزىيەتتە ئۆمۈرلۈك قاماق جازاسى بېرىلگەن خىتاي تۈرمىسىدىكى ئىلھام توختى ئەپەندىمنىڭ مەسىلىسى ھەلقىلغۇچلۇق بىر باسقۇچتا تۇرۇۋاتقانلىقى، بولۇپمۇ مۇشۇنداق بىر باياناتىنىڭ ئىنىستىتۇتىمىزنىڭ كېيىنكى خىزمەتلىرى، ئىلھام توختى مەسىلىسى ۋە كېلەچەكتىكى ئىلھام توختى ھەرىكىتىگە بىۋاسىتە زىيان ئېلىپ كېلىدىغانلىقى بىلەن بىرلىكتە، خەلقىمىز ئىچىدە ئىنستىتۇتىمىزغا نىسبەتەن خاتا چۈشەنچىلەرنى پەيدا قىلىۋاتقانلىقىنى نەزەردە تۇتۇپ، ئۇيغۇر ئاكادېمىيىسىنىڭ بىز ناتوغرا دەپ قارىغان مەزكۇر باياناتىنى قايتۇرۇۋېلىشنى ۋە بۇ ھەقتە خەلقىمىزگە چۈشەنچە بېرىشىنى تەلەپ قىلغان ئىدۇق. (ئۇيغۇر ئاكادېمىيىسىنىڭ خاتا يېزىلغان باياناتىنى قايتۇرۇۋېلىشى ھەققىدە چاقىرىق: www.ilhamtohtiinstitute.org/?p=596) بىزگە مەلۇم بولدىكى، ئۇيغۇر ئاكادېمىيىسى ئۆزىنىڭ تور بېتىدىن “ئىلھام توختى ئىنستىتۇتىنىڭ باياناتىغا رەددىيە” ناملىق باياناتىنى ئېلىپ تاشلاپتۇ. ئاكادېمىيەنىڭ بۇ ئىجابىي قەدىمدىن مەمنۇنمىز. نۆۋەتتە، ئۇيغۇر مىللىتى خىتاي ھاكىمىيىتى تەرىپىدىن يۈرگۈزۈلۈۋاتقان ئومۇمىيۇزلۇك مەدەنىيەت ۋە ئىرقىي قىرغىنچىلىقلىرىغا ئۇچراۋاتقان مۇشۇنداق تراگېدىيىلىك كۈنلەردە، بىز ئىلھام توختى ئىنستىتۇتى مىللىتىمىزنىڭ ئومۇمىي مەنپەئەتىنى چىقىش قىلىپ، ۋە ئۇيغۇر تەشكىلاتلىرى ئارا ئىناق ۋە ھەمكارلىق مۇناسىۋەتلىرىنى نەزەردە تۇتۇپ، پۈتۈن كۇچ ۋە زېھنىمىزنى ھازىرقى جىددىي ۋەزىيەتتە خەلقىمىزنى قۇتۇلدۇرۇشقا مەركەزلشەتۇرۇشنى زۆرۈر دەپ قارىغانلىقىمىز سەۋەبلىك بۇ ھەقتىكى قانۇنىي جاۋابكارلىق مەسىلىلىرىنى سۈرۈشتە قىلىش قەدىمىمىزنى توختىتىشنى قارار قىلدۇق. مانا مۇشۇ مۇناسىۋەت بىلەن بىز ئىلھام توختى ئىنستىتۇتى مۇھاجىرەتتىكى ۋەتەنداشلىرىمىزغا بۇ ئەھۋالنى ۋاقتىدا خەۋەردار قىلىپ قويۇشنى زۆرۈر دەپ قارايمىز، ۋاقىپ بولغايسىلەر. ھۆرمەت بىلەن:ئىلھام توختى ئىنستىتۇتى ئىدارە ھەيئىتى 2020-يىلى 10-ماي

     
  • ئىلھام توختى ئىنستىتۇتى باياناتى ھەققىدە ئىزاھات

    ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم مۆھتەرەم يۇرتداشلار! مەن تۆۋەندە، پۈتكۈل مۇھاجىرەتتىكى ئۇيغۇر جامائىتىگە سەمىمىيەت ۋە مەسئۇلىيەتچانلىق بىلەن شۇنى ئېيتىمەنكى، مەۋجۇت “ئىلھام توختى گۇرۇپپىسى” نى ئىنستىتۇتقا ئايلاندۇرۇش توغرۇلۇق بېرىلگەن باياناتنىڭ ئېنگىلىز تىلىدا ئېلان قىلىنغان نۇسخىسىدا خاتالىققا يول قويۇلغانلىقىنىڭ بارلىق جاۋابكارلىقىنى مەن ئەنۋەرجان، ئىلھام توختى ئىنستىتۇتىنىڭ رەئىسى ئۆز ئۈستۈمگە ئالىمەن! مەلۇم بولغاندەك، مەن 2016- يىل ئىلھام مۇئەللىمنىڭ مەسىلىسىنى خەلقئارالاشتۇرۇش ئارقىلىق دۇنيا جامائەتچىلىكىنىڭ دىققىتىنى ئۇيغۇر مەسىلىسىگە جەلب قىلىشنى كۆزدە تۇتقان ئىدىم. شۇنداقلا ئىلھام توختىنىڭ ئىدىيىسىنى ۋە ئۇنىڭ دۇچ كەلگەن ئاقىۋىتىنى تەرغىپ ۋە تەشۋىق قىلىش مەقسىتىدە ياۋرۇپالىق ئۇيغۇر دوستلىرى سەپداشلىرىمنىڭ تەكلىپى بىلەن، ئىلھام توختى ئۆزى ئەينى ۋاقىتتا ئېيتقان سۆزلەرنى تور سەھىپمىزدە نەشىر قىلغان ئىدۇق. بىلىنگەندەك، دۇنيا جامائەتچىلىكى ئىلھام ئەپەندىمنىڭ تىنچلىقپەرۋەرلىك، ئىنسانپەرۋەرلىك، قانۇننىڭ ئادىل ئىجرا قىلىنىشىنى تەرغىپ قىلغىنى سەۋەپلىك خىتاي ھاكىمىيىتى تەرىپىدىن مۇددەتسىز تۈرمە جازاسىغا كېسىلگەنلىكى ئۈچۈن، ۋە بۇ ئارقىلىق ئۇيغۇرلار ئۈستىدىكى زۇلۇمنىڭ نەقەدەر ئېغىرلىقىنى ئېتىراپ قىلدى ھەم خەلقىنىڭ قانۇنىي ھوقۇقلىرى ئۇچۇن ئۆزىنى پىدا قىلغان ئۇيغۇرنىڭ بۇ قەھرىمانىنى خەلقئارالىق كاتتا مۇكاپاتلار بىلەن تەقدىرلىدى. دەرھەقىقەت، بۇ مۇكاپاتلار بىلەن بىزنىڭ ھەقلىق داۋايىمىزنىڭ خەلقئارادا تېخىمۇ كۆپ قوللاشقا سازاۋەر بولغانلىغىنىڭ ئېتىراپ قىلىنىشىدۇر. بىراق، يېقىنقى 3 يىلدىن بۇيان مىليونلىغان خەلقىمىز خىتاينىڭ جازا لاگېرلىرىغا سولانغان، خەلقىمىز ئومۇمەن ئىرقىي قىرغىنچىلىققا ئۇچراۋاتقان ھازىرقى شارائىتتا ئۇيغۇرلار بىلەن خىتايلارنىڭ، ئۆز ۋاقتىدا ئىلھام مۇئەللىم ئېيتقاندەك بىرلىكتە ياشىشى ۋە ئاتالمىش ئاپتونومىيە ھوقوقلىرىنىڭ ئىجرا قىلىنىشىنى تەلەپ قىلىشى بۈگۈنكى رىئاللىققىمىزغا توغرا كەلمەيدۇ. مەن بۇنىڭدىن 3 كۈن ئىلگىرى يەنى 2020-يىلى 4-ئاينىڭ 27-كۈنى “ئىلھام توختى گۇرۇپپىسى” نىڭ نامىنى “ئىلھام توختى ئىنستىتۇتى” غا ئۆزگەرتمەكچى ئىكەنلىكىمىزنى خەلقىمىزگە ئۇقتۇرۇش مەقسىتىدە باياناتنامە ئېلان قىلغان. بۇ ئېلانلارنىڭ ئۇيغۇرچە باياناتىنى يېڭىدىن يېزىپ، ئېنگىلىزچىسىنى بولسا ئەتراپلىق ئويلىشىپ تەييارلىغىچە، كونا تور بېكىتىمىزدە 2016-يىلى نەشىر قىلىنغان ئېنگلىزچە تەييار باياناتىمىزنى كۆچۈرۈپ ئېلىپ، ئۇنىڭ تېمىسىغا ئىسىم ئۆزگەرتكەنلىكىمىز توغرۇلۇق بىر ئابزاسنى قوشقان ۋە بۇ باياناتىنى ئىلھام توختى ئىنستىتۇتىنىڭ يېڭىدىن قۇرۇلغان ئورگان تور بېكىتىدە نەشىر قىلىنىشىنى تەلەپ قىلىپ، تور باشقۇرغۇچىمىز ۋە ئىنستىتۇتنىڭ كاتىپى ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن ئەپەندىگە ئەۋەتكەن ئىدىم. ئىنىمىز ئەزىز ماڭا ئىشەنگەنلىكى ئۇچۇن، مەزمۇنىنى سىنچىلاپ تەكشۈرۈپ ئولتۇرمايلا، بۇ مەتبۇئات بىلدۈرگىنى شۇ پېتىچە تور بېكىتىمىزدە ئېلان قىلغان […]

     
  •  
  • ئىلھام توختى ئىنستىتۇتى قۇرۇلغانلىقى ھەققىدە بايانات